dr Antoni Kolek, opiekun merytoryczny oraz ekspert portalu www.zglosnaduzycie.pl
Ochrona osób zgłaszających naruszenia prawa UE jest jednym z nowych zadań, jakie spoczywać będą na pracodawcy. Jeszcze w 2021 roku wejdą w życie przepisy wskazujące, w jaki sposób pracodawca powinien zachować się w sytuacji otrzymania zgłoszenia o nadużyciach w organizacji. Warto zatem rozważyć, w jaki sposób należy traktować osoby będące Sygnalistami i czy możliwym jest ich zwolnienie.
Zgodnie z Dyrektywą państwa członkowskie obowiązane są ustanowić i egzekwować środki, aby zakazać wszelkich form działań odwetowych wobec Sygnalistów. Wśród zakazanych działań odwetowych w szczególności wskazuje się takie formy jak zawieszenie, przymusowe udzielanie urlopu bezpłatnego, zwolnienie lub działania równoważne.
Sygnalista nie może być także zdegradowany lub pozbawiony awansu. Pracodawca nie może także przekazać obowiązków Sygnalisty innemu pracownikowi ani zmienić jego miejsca pracy, obniżyć wynagrodzenia, czy też dokonać zmian w czasie pracy. Sygnalista nie może zostać pozbawiony prawa udziału w szkoleniach ani nie może być w negatywny sposób oceniany. Podmiot zatrudniający nie może także nałożyć lub zastosować jakiegokolwiek środka dyscyplinarnego, nagany lub innej kary, w tym finansowej na Sygnalistę.
W dyrektywie podkreśla się także, że wobec Sygnalisty nie mogą być prowadzone działania odwetowe, takie jak przymus, zastraszanie, mobbing, wykluczenia, a także dyskryminacja, niekorzystne lub niesprawiedliwe traktowanie. Niedozwolonym jest także nieprzekształcenie umowy o pracę na czas określony w umowę o pracę na czas nieokreślony w sytuacji, gdy pracownik mógł mieć uzasadnione oczekiwania, że zostanie mu zaoferowane stałe zatrudnienie. Podobnie w przypadku nieprzedłużenia lub wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę na czas określony. Pracownik będący Sygnalistą nie może także odnieść szkody, w tym nadszarpnięcia reputacji danej osoby, zwłaszcza w mediach społecznościowych, lub strat finansowych, w tym strat gospodarczych i utraty dochodu. Zakazanym jest także umieszczenie Sygnalisty na „czarnej liście” na podstawie nieformalnego lub formalnego porozumienia sektorowego lub branżowego, co może skutkować tym, że dana osoba nie znajdzie w przyszłości zatrudnienia w danym sektorze lub danej branży. Prawodawca wskazał także, że zakazane jest wcześniejsze rozwiązanie lub wypowiedzenie umowy dotyczącej towarów lub umowy o świadczenie usług, odebranie licencji lub zezwolenia, czy też skierowanie Sygnalisty na badania psychiatryczne lub lekarskie. Ponadto, zgodnie z Dyrektywą Sygnalista nie może zrzec się praw i środków ochrony prawnej. Z kolei pracodawca nie może ograniczyć praw Sygnalistów lub środków ochrony prawnej w drodze jakiejkolwiek umowy, polityki, formy zatrudnienia lub warunków zatrudnienia, w tym umowy o arbitraż na etapie przedspornym.
W praktyce oznacza to, że wobec Sygnalistów pracodawca będzie musiał zachować szczególne zasady działania zarówno w zakresie prowadzenia polityki wynagrodzeniowej, jak też statusu pracownika. Warto zwrócić uwagę, że państwa członkowskie obowiązane są ustanowić skuteczne, proporcjonalne i odstraszające sankcje stosowane wobec osób fizycznych lub prawnych, które utrudniają lub usiłują utrudniać dokonywanie zgłoszeń, a także wobec tych, które podejmują działania odwetowe wobec Sygnalistów.
